CNC G11 Komutu: Derinlemesine Kılavuz ve Uygulamalar
CNC (Bilgisayarlı Sayısal Kontrol) teknolojisi, modern imalatın temel taşlarından biridir. Torna tezgahlarından işleme merkezlerine kadar geniş bir yelpazede kullanılan bu teknoloji, G kodları adı verilen standartlaştırılmış bir programlama dili üzerine kuruludur. Bu kodlar, makinenin hareketlerini, hızını, soğutma sıvısını ve daha birçok fonksiyonunu kontrol eder. Bu G kodları arasında yer alan G11 komutu, özellikle G10 (Programlanabilir Veri Girişi) komutuyla birlikte kullanıldığında önemli bir işleve sahiptir. Ancak G11’in işlevi ve kullanımı, kullanılan CNC makinesinin tipine ve özellikle kontrol ünitesinin markasına (Fanuc, Siemens, Haas, Heidenhain, Mazatrol, Mitsubishi vb.) göre farklılıklar gösterebilir.
Bu makalede, CNC programlamada sıkça karşılaşılan ancak bazen kafa karıştırıcı olabilen G11 komutunu derinlemesine inceleyeceğiz. G11’in temel anlamını, CNC torna ve işleme merkezlerindeki potansiyel farklılıklarını, popüler kontrol ünitelerindeki uygulamalarını ve dikkat edilmesi gereken noktaları detaylı örneklerle açıklayacağız. Amacımız, CNC operatörlerinden programcılara, mühendislerden öğrencilere kadar herkesin G11 komutunu doğru ve etkin bir şekilde anlamasına ve kullanmasına yardımcı olmaktır.
G11 Komutunun Temel Anlamı ve İşlevi 
G11 komutunun en yaygın ve standartlaşmış kullanımı, G10 (Programlanabilir Veri Girişi / Data Setting) modunu iptal etmektir. G10 komutu, CNC programı içerisinden doğrudan takım ofsetlerini, iş parçası sıfır noktalarını (work offset), sistem parametrelerini veya diğer programlanabilir verileri değiştirmek için kullanılır. Bu, özellikle otomasyon senaryolarında veya program içinde dinamik ayarlamalar yapılması gerektiğinde oldukça güçlü bir özelliktir.
G10 komutu ile veri ayar moduna girildiğinde, kontrol ünitesi belirli bir formatta veri girişi bekler. Bu mod aktifken yapılan girişler, makinenin normal hareket komutları yerine veri tablolarına yazılır. İşte bu noktada G11 komutu devreye girer:
- G11: G10 tarafından başlatılan “Programlanabilir Veri Girişi” modunu sonlandırır ve kontrol ünitesini tekrar normal program işleme moduna döndürür.
Yani, G10 ile bir veya daha fazla veri ayarı yapıldıktan sonra, programın normal akışına devam edebilmesi için G11 komutunun kullanılması zorunludur (G10’un bu şekilde kullanıldığı kontrol ünitelerinde). G11 kullanılmazsa, kontrol ünitesi hala veri girişi bekleyebilir ve sonraki satırlardaki hareket veya fonksiyon komutlarını yanlış yorumlayabilir veya hata verebilir.
Özetle:
- G10: Veri Ayar Modunu Başlatır (Takım ofseti, iş sıfırı, parametre vb. değiştirmek için).
- (Veri Ayarları): G10 satırında veya takip eden satırlarda belirtilen veriler ayarlanır.
- G11: Veri Ayar Modunu İptal Eder ve normal program akışına döner.
CNC Torna ve CNC İşleme Merkezi Farkları Açısından G11 
CNC torna ve CNC işleme merkezleri, temel işleme prensipleri ve eksen yapılandırmaları açısından farklılık gösterir:
- CNC Torna: Genellikle iş parçasının döndüğü ve kesici takımın doğrusal hareketler (X ve Z eksenleri başta olmak üzere) yaptığı tezgahlardır. Silindirik parçaların işlenmesinde kullanılır.
- CNC İşleme Merkezi: Genellikle kesici takımın döndüğü ve iş parçasının sabit kaldığı (veya tabla hareketleri ile konumlandığı) tezgahlardır. Prizmatik parçalar üzerinde frezeleme, delme, kılavuz çekme gibi işlemler yapılır. Genellikle 3, 4 veya 5 eksene sahiptirler (X, Y, Z ve döner eksenler A, B, C).
G11 komutunun temel işlevi (G10 modunu iptal etme) açısından torna ve işleme merkezi arasında genellikle bir fark yoktur. Her iki makine tipinde de G10 komutu, takım geometrisi/aşınma ofsetlerini (torna ve işleme merkezi), iş parçası sıfırlarını (G54-G59 vb.) veya sistem parametrelerini ayarlamak için kullanılabilir. Dolayısıyla, G11’in bu modu iptal etme görevi de aynı kalır.
Ancak, G10 ile ayarlanan verilerin türü ve adresi makine tipine göre farklılık gösterebilir. Örneğin:
- Torna: Takım ofsetleri genellikle Geometri (Geometry) ve Aşınma (Wear) olarak X ve Z eksenleri için ayrı ayrı, ayrıca T uç radyüsü (R) ve T takım yönü (T) bilgileriyle birlikte ayarlanır.
- İşleme Merkezi: Takım ofsetleri genellikle Takım Boyu (H) ve Takım Çapı/Yarıçapı (D) olarak ayarlanır. İş parçası sıfırları X, Y ve Z eksenleri için tanımlanır.
Bu farklılıklar G10’un parametrelerini etkiler, ancak G11’in “iptal etme” fonksiyonunu değiştirmez.
Farklı Kontrol Ünitelerinde G11 Komutu 
G11 komutunun davranışı ve hatta varlığı, CNC kontrol ünitesinin markasına ve modeline göre önemli ölçüde değişebilir. En yaygın kontrol üniteleri ve G11 kullanımları şöyledir:
1. Fanuc Kontrol Üniteleri
Fanuc, dünya genelinde en yaygın kullanılan CNC kontrol ünitelerinden biridir ve G11 komutunun standart “G10 Veri Ayar Modu İptali” işlevi büyük ölçüde Fanuc sistemlerinden kaynaklanır.
- İşlevi: G10 (L adresi ile birlikte kullanılır) modunu iptal eder.
- Kullanım: G10 ile iş parçası sıfırları (L2 veya L20), takım ofsetleri (L1/L3 veya L10/L11/L12/L13), parametreler (L50) veya diğer veriler ayarlandıktan sonra kullanılır.
Basit Fanuc Örneği (İş Parçası Sıfırı Ayarlama):
N10 G10 L2 P1 X-150.5 Y-100.0 Z-10.0 ; G54 iş parçası sıfırını ayarla (L2 P1 = G54)
N20 G11 ; Veri ayar modunu iptal et
N30 G00 G90 G54 X0 Y0 ; Ayarlanan G54'e hızlı hareket
N40 M30 ; Program sonu
Kompleks Fanuc Örneği (Çoklu Takım Ofseti ve Parametre Ayarlama):
%
O0001 (G10 G11 KOMPLEKS FANUC ORNEGI)
N10 G21 G90 G40 G80 ; Metrik, Mutlak, Takım Yarıçap Telafisi İptal, Çevrim İptal
N20 G10 L11 P5 R2.5 ; Takım 5 için Aşınma Yarıçapı (Wear Radius) değerini 2.5mm yap
N30 G10 L13 P5 X0.05 Z0.08 ; Takım 5 için Aşınma Ofsetlerini (Wear Offset) X=0.05, Z=0.08 yap
N40 G11 ; Takım aşınma ayar modunu (L10-L13) iptal et
N50 T0505 ; Takım 5'i çağır ve ofsetlerini aktif et
N60 G10 L2 P2 X-200.0 Y-150.0 Z-20.0 ; G55 iş parçası sıfırını ayarla (L2 P2 = G55)
N70 G11 ; İş parçası sıfırı ayar modunu (L2) iptal et
N80 G10 L50 ; Parametre ayar moduna gir
N90 N6201 R1 ; Parametre 6201'in değerini 1 yap (Örn: Blok atlama aktif)
N100 N6205 R0 ; Parametre 6205'in değerini 0 yap (Örn: Opsiyonel durdurma inaktif)
N110 G11 ; Parametre ayar modunu (L50) iptal et
N120 G04 P1000 ; 1 saniye bekle
N130 G00 G90 G55 X0 Y0 ; Yeni ayarlanan G55'e git
N140 S1000 M03 ; İş milini 1000 dev/dak CW döndür
N150 Z5.0
N160 G01 Z-10.0 F100 ; Kesme hareketi
...
Nxxx G00 Z100.0 M05
Nyyy M30 ; Program sonu
%
Not: Parametre numaraları (6201, 6205 gibi) ve işlevleri makine modeline ve opsiyonlarına göre değişir. Parametreleri G10 L50 ile değiştirmek genellikle yüksek bir güvenlik seviyesi veya ayar gerektirir ve çok dikkatli yapılmalıdır.
2. Siemens (Sinumerik) Kontrol Üniteleri
Siemens Sinumerik kontrol üniteleri, Fanuc’tan farklı bir programlama felsefesine sahiptir. G10/G11 komutları genellikle Fanuc’taki gibi veri ayarlama/iptal etme amacıyla kullanılmaz. Siemens’te bu tür işlemler genellikle sistem değişkenleri (R parametreleri, $P_ değişkenleri) veya özel fonksiyonlar (WRITE, DEF) aracılığıyla yapılır.
- G11 İşlevi: Siemens’te G11 genellikle tanımlı değildir veya farklı, daha az yaygın bir işleve sahip olabilir (örneğin, bazı eski versiyonlarda veya özel uygulamalarda farklı modları iptal etmek için). Standart olarak G10 veri ayar modu iptali için kullanılmaz.
- Alternatif: Veri ayarlama işlemi sistem değişkenlerine doğrudan değer atanarak yapılır.
Siemens Örneği (İş Parçası Sıfırı Ayarlama - Fanuc G10 L2 P1 / G11 Eşdeğeri):
; Siemens Sinumerik Örneği - İş Parçası Sıfırı Ayarlama
N10 $P_UIFR[1]=CTRANS(X,-150.5,Y,-100.0,Z,-10.0) ; 1. İş parçası sıfırını (G54'e karşılık gelir) ayarla
; Alternatif olarak doğrudan eksen değerlerini ayarlama (kontrol ünitesi versiyonuna bağlı):
; N15 $P_UIFR[1,X]=-150.5
; N20 $P_UIFR[1,Y]=-100.0
; N25 $P_UIFR[1,Z]=-10.0
N30 G54 ; Ayarlanan sıfırı aktif et (veya doğrudan $P_UIFR[1] kullanıldıysa G500)
N40 G0 X0 Y0 Z100 ; Ayarlanan sıfıra göre hareket
N50 M30
Bu örnekte, G11’e ihtiyaç yoktur çünkü veri ayarı doğrudan bir atama işlemiyle yapılır ve ayrı bir “mod” açılıp kapatılmaz.
Siemens Kompleks Örnek (Takım Ofseti ve Ayar Verisi Yazma):
%_N_COMPLEX_SIEMENS_EXAMPLE_SPF
;$PATH=/_N_WKS_DIR/_N_EXAMPLE_WPD
DEF REAL _WEAR_X=0.05, _WEAR_Z=0.08, _WEAR_R=2.5
DEF INT _TOOL_NO=5
DEF STRING[100] _PARAM_NAME = "$MA_SPIND_ASSIGN_TO_MACHAX[0]" ; Örnek bir makine datası (Mil eksen ataması)
DEF INT _PARAM_VALUE = 1
N10 WORKPIECE(,,,"PART_42")
; Takım Aşınma Ofsetlerini Ayarla (T5 için)
N20 $TC_DP6[_TOOL_NO,1] = _WEAR_X ; T5, D1 için X aşınma (Torna: Genellikle Geometri X)
N30 $TC_DP7[_TOOL_NO,1] = _WEAR_Z ; T5, D1 için Z aşınma (Torna: Genellikle Geometri Z)
N40 $TC_DP10[_TOOL_NO,1] = _WEAR_R ; T5, D1 için Aşınma Yarıçapı
N50 T=_TOOL_NO D1 ; Takım 5, D1 ofseti ile çağır
N60 G0 G90 G54 X100 Z100 S1000 M3
; İş Parçası Sıfırını Ayarla (G55)
N70 $P_UIFR[2]=CTRANS(X,-200.0,Y,-150.0,Z,-20.0) ; G55'e karşılık gelen 2. iş parçası sıfırını ayarla
; Makine Parametresi Ayarlama (Dikkat: WRITE yetkisi gerektirir!)
; N80 WRITE(PARAMHANDLE, _PARAM_NAME, _PARAM_VALUE) ; Belirtilen parametreye değeri yaz (Çok dikkatli kullanılmalı!)
; WRITE komutu yerine genellikle PLC arayüzü veya özel ayar ekranları tercih edilir.
N90 G55 X0 Y0 ; Yeni ayarlanan G55'e git
N100 G1 Z-5 F100
...
Nxxx G0 Z100 M5
Nyyy M30
Not: Siemens’te takım ofset değişkenleri ($TC_DPx) ve sıfır noktası değişkenleri ($P_UIFR) kontrol ünitesi modeline ve konfigürasyonuna göre değişebilir. WRITE komutu ciddi sonuçlar doğurabileceğinden genellikle servis teknisyenleri tarafından kullanılır.
3. Haas Kontrol Üniteleri
Haas otomasyonu, büyük ölçüde Fanuc uyumluluğu üzerine kuruludur. Bu nedenle G11 komutu Haas kontrol ünitelerinde genellikle Fanuc ile aynı şekilde çalışır: G10 Veri Ayar Modunu iptal eder.
- İşlevi: G10 Veri Ayar Modunu İptal Eder.
- Kullanım: Fanuc ile benzer şekilde G10 (L adresi ile) sonrası kullanılır.
Basit Haas Örneği (Takım Boyu Ofseti Ayarlama):
%
O0002 (HAAS G10 G11 BASIT ORNEK)
N10 G10 L1 P10 Z-125.350 ; Takım 10 Boy Ofsetini (H10) -125.350 yap (L1 veya L10 kullanılabilir)
N20 G11 ; Veri ayar modunu iptal et
N30 T10 M06 ; Takım 10'u yükle
N40 G43 H10 Z100.0 ; Takım boyu ofsetini uygula ve Z100'e git
N50 M30 ; Program sonu
%
Kompleks Haas Örneği (Çoklu İş Parçası Sıfırı ve Takım Aşınma Ayarlama):
%
O0003 (HAAS G10 G11 KOMPLEKS ORNEK)
N10 G21 G90 G17 G40 G80 ; Metrik, Mutlak, XY Düzlemi, Telafi İptal, Çevrim İptal
; Takım 7 Aşınma Ofsetlerini Ayarla
N20 G10 L11 P7 X0.015 ; Takım 7 X Aşınma (Wear X)
N30 G10 L13 P7 R0.020 ; Takım 7 Yarıçap Aşınma (Wear R)
N40 G11 ; Aşınma ayar modunu iptal et (L11/L13)
; İş Parçası Sıfırlarını Ayarla
N50 G10 L20 P1 X-100.0 Y-50.0 Z0 ; G154 P1 (Ek İş Parçası Sıfırı 1)
N60 G10 L20 P2 X-200.0 Y-50.0 A90.0 ; G154 P2 (Ek İş Parçası Sıfırı 2), A ekseni ile
N70 G11 ; İş parçası sıfırı ayar modunu (L20) iptal et
; Makro Değişkeni Ayarlama (G10 L52 ile)
N80 G10 L52 ; Ortak Değişken Ayar Modu (Non-Volatile Common Variables)
N90 N501 R10.5 ; Makro değişkeni #501'e 10.5 değerini kalıcı olarak ata
N100 N502 R-20.0 ; Makro değişkeni #502'ye -20.0 değerini kalıcı olarak ata
N110 G11 ; Makro ayar modunu (L52) iptal et
N120 T07 M06 ; Takım 7'yi yükle
N130 G00 G90 G54 X0 Y0 S1500 M03 ; Önce G54'e git
N140 G43 H07 Z50.0 ; Takım boyu ofsetini aktif et
N150 G00 G154 P1 X0 Y0 ; Ayarlanan G154 P1 sıfırına git
N160 G01 Z-5.0 F150
N170 G01 X[#501] F200 ; Makro değişkeni #501'deki değere git (X10.5)
...
N180 G00 Z50.0
N190 G00 G154 P2 X0 Y0 A0 ; Ayarlanan G154 P2 sıfırına ve A0'a git
N200 G01 Z[#502] F150 ; Makro değişkeni #502'deki değere git (Z-20.0)
...
Nxxx G00 Z100.0 M05
Nyyy M30
%
Not: Haas’ta L10/L11/L12/L13 takım ofsetleri için, L2 iş parçası sıfırları (G54-G59) için, L20 ek iş parçası sıfırları (G154 P1-P99) için, L50 parametreler için ve L52 kalıcı makro değişkenleri için kullanılır. G11 her G10 Lxx bloğundan sonra modu iptal eder.
4. Heidenhain (iTNC, TNC) Kontrol Üniteleri
Heidenhain kontrol üniteleri, G kodu yerine genellikle “Klartext” adı verilen diyalog bazlı bir programlama dili kullanır. Bu nedenle, standart G11 komutu Heidenhain’da doğrudan bulunmaz. Veri ayarları ve mod değişiklikleri tamamen farklı komutlar ve yapılarla gerçekleştirilir.
- G11 İşlevi: Heidenhain’da G11 G-kodu mevcut değildir.
- Alternatif:
- Takım Ofsetleri:
TOOL CALLkomutu ile takım çağrılır ve ofsetler (L, R, DL, DR) aktif edilir. Ofset değerleri genellikle takım tablosundan (TOOL.TCH) yönetilir, program içinden doğrudan nadiren değiştirilir. Eğer program içinden geçici değişiklik gerekiyorsa,TOOL DEFkullanılabilir veya özel Q parametreleri ile dolaylı ayarlama yapılabilir. - İş Parçası Sıfırları: Datum kaydırmaları (
CYCL DEF 7.0 DATUM SHIFT) veya preset tablosu (PRESET.PR) kullanılır. Program içinden sıfır noktası ayarlamak için genellikle Q parametreleri ile hesaplama yapılır ve koordinat dönüşümleri (CYCL DEF 7.0,CYCL DEF 19.0,FN17: SYSWRITE) kullanılır. - Parametreler: Makine parametreleri (
MP) genellikle sadece şifre korumalı modlarda değiştirilebilir ve program içinden değiştirilmesiFN17: SYSWRITEgibi özel fonksiyonlar gerektirir ve çok risklidir.
- Takım Ofsetleri:
Heidenhain Örneği (Datum Kaydırma - Fanuc G10 L2 / G11 Eşdeğeri):
BEGIN PGM HEIDENHAIN_DATUM MM
; Heidenhain Klartext Örneği - Datum Kaydırma
0 TOOL CALL 0 Z ; Takımsız Başlama
1 BLK FORM 0.1 Z X-100 Y-100 Z-20
2 BLK FORM 0.2 X+100 Y+100 Z+0
; Datum Kaydırmayı Tanımla (Örn: G54 gibi 1. Sıfır Noktası)
3 CYCL DEF 7.0 DATUM SHIFT
4 CYCL DEF 7.1 #1 X-150.5 Y-100.0 Z-10.0 ; 1 Numaralı Datum Kaydırmasını Ayarla (Q339=1)
; Aktif Datum Kaydırmasını Seç
5 CYCL CALL ; Tanımlanan son datum kaydırmasını aktif et (veya CYCL DEF 7.2 #1 ile direkt seç)
6 L Z+100 R0 FMAX M3 ; Güvenli Z'ye git, iş milini çalıştır
7 L X+0 Y+0 R0 FMAX ; Ayarlanan datumun sıfırına git
8 L Z+5 R0 FMAX
...
99 END PGM HEIDENHAIN_DATUM MM
Bu örnekte, G10/G11 yerine CYCL DEF 7.0 ve CYCL DEF 7.1 kullanılarak datum (iş parçası sıfırı) tanımlanır ve CYCL CALL ile aktif edilir. Ayrı bir iptal komutuna (G11 gibi) gerek yoktur.
Heidenhain Kompleks Örnek (Q Parametreleri ile Ofset Yönetimi):
BEGIN PGM HEIDENHAIN_COMPLEX MM
; Heidenhain Klartext Kompleks Örnek
; Q Parametreleri ile Takım ve Datum Yönetimi
; Parametre Tanımlamaları
DEF REAL Q1 = -150.5 ; Hedef X Datum
DEF REAL Q2 = -100.0 ; Hedef Y Datum
DEF REAL Q3 = -10.0 ; Hedef Z Datum
DEF INT Q10 = 5 ; Takım Numarası
DEF REAL Q11 = 0.015 ; Takım Yarıçap Aşınması (DR)
DEF REAL Q12 = -0.05 ; Takım Boyu Aşınması (DL)
0 TOOL CALL 0 Z S500 M3 ; Takımsız başla, mili çalıştır
; Datum Kaydırmayı Q Parametreleri ile Ayarla
1 CYCL DEF 7.0 DATUM SHIFT
2 CYCL DEF 7.1 #2 X=Q1 Y=Q2 Z=Q3 ; 2 Numaralı Datum Kaydırmasını Q parametreleri ile ayarla
3 CYCL CALL ; Son tanımlanan datumu (Datum #2) aktif et
; Takımı Q Parametreleri ile Çağır ve Ofset Uygula
4 TOOL DEF Q10 ; Takım Q10'u tanımla (Örn: 5)
5 TOOL CALL Q10 Z DR=Q11 DL=Q12 ; Takım 5'i çağır, DR ve DL aşınmalarını uygula
6 L Z+100 R0 FMAX M3
7 L X+0 Y+0 R0 FMAX ; Aktif datumun (Datum #2) sıfırına git
8 L Z+5 R0 FMAX
9 L Z-10 F200 R=Q11 ; Kesme hareketi, Q11'deki yarıçap aşınmasını dikkate alarak
...
98 L Z+100 R0 FMAX M5
99 END PGM HEIDENHAIN_COMPLEX MM
Not: Heidenhain’da Q parametreleri programlama esnekliği sağlar. Takım ofsetleri ve datumlar bu parametreler aracılığıyla dinamik olarak yönetilebilir. TOOL DEF ile program içinde geçici takım tanımlaması yapılabilir.
5. Mazak (Mazatrol) Kontrol Üniteleri
Mazak tezgahları genellikle Mazatrol adı verilen kendi diyalog bazlı (konuşmalı) programlama sistemiyle bilinir. Ancak çoğu Mazak kontrol ünitesi standart G kodu (EIA/ISO modu olarak adlandırılır) çalıştırma yeteneğine de sahiptir.
- Mazatrol Modunda: G11 komutu geçerli değildir. Veri ayarları (iş sıfırı, takım verileri) tamamen Mazatrol’un kendi arayüzü ve programlama üniteleri (örneğin, WPC Set Unit, Tool Data Unit) aracılığıyla yapılır.
- EIA/ISO Modunda: Eğer Mazak kontrol ünitesi Fanuc uyumlu EIA/ISO modunda çalışıyorsa, G11 komutu büyük olasılıkla Fanuc’taki gibi G10 Veri Ayar Modunu iptal etmek için çalışacaktır. Ancak bu, kontrol ünitesinin spesifik modeline ve ayarlarına bağlıdır. Kullanmadan önce mutlaka test edilmeli ve makine dokümantasyonu kontrol edilmelidir.
Mazatrol EIA/ISO Modu Örneği (Fanuc Benzeri - Varsayımsal):
%
O0004 (MAZAK EIA G10 G11 ORNEK)
(EIA/ISO modunda calistigi varsayilmistir)
N10 G10 L2 P1 X-150.5 Y-100.0 Z-10.0 ; G54 iş sıfırını ayarla
N20 G11 ; Veri ayar modunu iptal et
N30 G00 G90 G54 X0 Y0 ; Ayarlanan G54'e git
N40 M30
%
Önemli Not: Mazak’ın birincil gücü Mazatrol’dedir. EIA/ISO modu genellikle özel durumlar veya başka sistemlerden aktarılan programlar için kullanılır. Veri ayarlarının Mazatrol arayüzünden yapılması genellikle daha pratiktir.
6. Mitsubishi (Meldas) Kontrol Üniteleri
Mitsubishi Meldas kontrol üniteleri de genellikle Fanuc ile yüksek derecede uyumluluğa sahiptir. Bu nedenle G11 komutu çoğunlukla Fanuc’ta olduğu gibi G10 Veri Ayar Modunu iptal etmek için kullanılır.
- İşlevi: G10 Veri Ayar Modunu İptal Eder.
- Kullanım: Fanuc/Haas ile benzer şekilde, G10 (L adresi ile) komutundan sonra kullanılır. Parametreler (L adresi, P adresi vb.) Fanuc ile aynı veya çok benzerdir.
Basit Mitsubishi Örneği (İş Parçası Sıfırı Ayarlama):
N10 G10 L2 P1 X-150.5 Y-100.0 Z-10.0 ; G54 iş parçası sıfırını ayarla
N20 G11 ; Veri ayar modunu iptal et
N30 G00 G90 G54 X0 Y0
N40 M30
Kompleks Mitsubishi Örneği (Çoklu Ayarlar): Mitsubishi için kompleks örnek, yukarıdaki Fanuc veya Haas kompleks örneklerine çok benzer olacaktır. L adresleri (L2, L10/L11/L13, L50 vb.) ve P/R adresleri genellikle aynıdır.
Diğer Kontrol Üniteleri
Piyasada Okuma (OSP), Fagor, Bosch Rexroth gibi başka kontrol üniteleri de bulunmaktadır. Bu ünitelerin G11 komutunu nasıl yorumladığı kendi dokümantasyonlarına ve standartlarına bağlıdır. Bazıları Fanuc standardını takip ederken, bazılarının tamamen farklı G kodları veya veri ayarlama mekanizmaları olabilir. Her zaman ilgili makinenin ve kontrol ünitesinin programlama kılavuzuna başvurmak esastır.
G11 Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler ve İpuçları 
G10 ve G11 komutlarını (özellikle Fanuc ve uyumlu sistemlerde) kullanırken aşağıdaki noktalara dikkat etmek önemlidir:
- G11 Zorunluluğu: G10 ile veri ayar modu açıldıysa, normal programa dönmek için G11 mutlaka kullanılmalıdır. Unutulması, programın beklenmedik şekilde çalışmasına veya hata vermesine neden olabilir.
- Doğru G10 Parametreleri: G10 komutunun L, P ve R (veya X, Y, Z vb.) adreslerini doğru kullanmak kritiktir. Yanlış L adresi, yanlış türde veriyi (örneğin, takım ofseti yerine iş sıfırını) değiştirmenize neden olabilir. Yanlış P adresi, yanlış ofset numarasını (örneğin, T1 yerine T5’i) değiştirmenize neden olabilir.
- Veri Üzerine Yazma Riski: G10, mevcut ofset veya parametre değerlerinin üzerine yazar. Özellikle parametreleri (G10 L50) değiştirirken çok dikkatli olunmalıdır. Yanlış bir parametre değişikliği makinenin kararsız çalışmasına veya hasar görmesine yol açabilir. G10 L50 kullanımı genellikle parola korumalıdır veya özel bir ayar gerektirir.
- Test ve Simülasyon: G10/G11 içeren programları çalıştırmadan önce mutlaka tezgah üstü simülasyon veya harici bir CAM simülasyon yazılımı ile test edin. Özellikle ofset değişikliklerinin takım yolları üzerindeki etkisini kontrol edin.
- Kılavuz Kontrolü: Her zaman çalıştığınız spesifik makine ve kontrol ünitesinin programlama kılavuzunu referans alın. G10/G11 komutlarının tam sözdizimi ve yetenekleri modelden modele küçük farklılıklar gösterebilir.
- Alternatifler: Bazı durumlarda, özellikle sık sık ofset ayarlaması gerekiyorsa, G10/G11 yerine makro programlama (değişkenler kullanarak ofsetlere erişim) daha esnek ve güvenli bir yöntem olabilir.
G11 ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular (SSS) 
- S: G11 komutu tek başına kullanılabilir mi?
- C: Genellikle hayır. G11’in temel amacı G10 tarafından açılan bir modu kapatmaktır. Eğer G10 modu aktif değilse, G11 komutunun genellikle bir etkisi olmaz veya bazı kontrol ünitelerinde gereksiz bir komut olarak hata verebilir.
- S: G10 kullanmadan G11 yazılırsa ne olur?
- C: Çoğu kontrol ünitesinde bir etkisi olmaz. Kontrol ünitesi zaten normal program işleme modunda olduğu için, G11 “iptal edecek” bir mod bulamaz.
- S: G10 modunu iptal etmek için G11 dışında başka bir komut var mı?
- C: Fanuc ve uyumlu sistemlerde G10 veri ayar modu için standart iptal komutu G11’dir. Siemens, Heidenhain gibi sistemlerde zaten G10/G11 bu amaçla kullanılmadığından, kendi veri ayarlama yöntemlerinin iptal mekanizması yoktur (çünkü mod açılmaz) veya farklıdır. Bazı özel G10 uygulamaları (örneğin farklı L adresleri) başka komutlarla (örn: M kodu) iptal edilebilir, ancak bu standart değildir.
- S: G11 komutu tüm CNC makinelerinde aynı mı çalışır?
- C: Hayır. Yukarıda detaylıca açıklandığı gibi, G11’in işlevi ve hatta varlığı kontrol ünitesine (Fanuc, Siemens, Haas, Heidenhain vb.) göre büyük ölçüde değişir. Fanuc uyumlu sistemlerde genellikle G10 iptali anlamına gelirken, diğerlerinde farklı anlamlara gelebilir veya hiç kullanılmayabilir.
Sonuç
G11 komutu, CNC programlamada, özellikle Fanuc tabanlı kontrol sistemlerinde, G10 ile yapılan veri ayarlarını sonlandırmak için kritik bir role sahiptir. G10’un gücü, program içerisinden ofsetleri ve parametreleri dinamik olarak değiştirebilmesinden gelirken, G11 bu gücün kontrollü bir şekilde kullanılmasını sağlar.
Ancak, CNC dünyasındaki çeşitlilik nedeniyle, G11’in her kontrol ünitesinde aynı anlama gelmediğini unutmamak çok önemlidir. Siemens ve Heidenhain gibi sistemler, veri yönetimi için tamamen farklı yaklaşımlar benimsemiştir ve G11 komutunu bu bağlamda kullanmazlar. Haas ve Mitsubishi gibi kontrol üniteleri ise genellikle Fanuc standardını takip eder.
İster yeni başlayan bir operatör ister deneyimli bir programcı olun, G10 ve G11 komutlarını kullanmadan önce çalıştığınız makinenin ve kontrol ünitesinin spesifik dokümantasyonunu dikkatlice incelemeniz hayati önem taşır. Doğru anlaşıldığında ve dikkatli kullanıldığında G10/G11, otomasyonu artıran ve programlama esnekliği sağlayan değerli araçlardır. Yanlış kullanıldığında ise beklenmedik sonuçlara ve potansiyel risklere yol açabilirler. Bu nedenle, bu komutları kullanırken bilgi, dikkat ve sorumluluk esastır.