G09 ile CNC Programlama Rehberi

Hakan · Nisan 28, 2025, 6:33öö

CNC’de Hassasiyetin Anahtarı: G09 Kodu Detaylı Kılavuz

CNC (Bilgisayarlı Sayısal Kontrol) teknolojisi, modern imalatın temel taşlarından biridir. Talaşlı imalatta yüksek hassasiyet ve tekrarlanabilirlik elde etmek, kaliteli ürünler üretmek için vazgeçilmezdir. Bu hassasiyeti sağlamada kullanılan G kodları arasında, özellikle keskin köşeler ve hassas pozisyonlama gerektiren durumlarda öne çıkan bir komut vardır: G09 - Tam Duruş Kontrolü (Exact Stop Check). Bu makalede, CNC programlamanın önemli bir parçası olan G09 komutunu derinlemesine inceleyecek, CNC torna ve CNC işleme merkezi arasındaki farklarını, popüler kontrol ünitelerindeki (Fanuc, Siemens, Haas, Heidenhain, Mazatrol, Mitsubishi vb.) uygulamalarını, avantajlarını, dezavantajlarını ve detaylı programlama örneklerini ele alacağız. Amacımız, hem CNC’ye yeni başlayan operatörlere temel bir anlayış sunmak hem de deneyimli programcılara ileri düzey bilgiler ve ipuçları sağlamaktır.

CNC Makineleri ve G09: Temel Farklılıklar

G09 komutunun işlevi temel olarak aynı olsa da, kullanıldığı makine tipine göre (CNC Torna ve CNC İşleme Merkezi) uygulama alanları ve önemi farklılık gösterebilir.

CNC Torna Tezgahları ve G09

CNC torna tezgahları, genellikle silindirik parçaların işlenmesinde kullanılır. İş parçası dönerken kesici takım doğrusal eksenlerde (genellikle X ve Z) hareket ederek talaş kaldırır. Tornalarda G09 komutu sıklıkla şu durumlarda kullanılır:

Keskin Köşe Dönüşleri: İç veya dış çapta tornalama yaparken, 90 derece gibi keskin bir köşeye gelindiğinde, takımın tam olarak köşeye ulaşıp durması ve ardından diğer eksende harekete başlaması için G09 kullanılır. Bu, köşenin istenen geometride ve radyüssüz çıkmasını sağlar.
Kanal Açma (Grooving) Bitişleri: Bir kanal açma operasyonunda, kanalın dibine veya yan duvarına tam olarak istenen ölçüde ulaşıldığından emin olmak için G09 kullanılabilir. Özellikle hassas kanal derinlikleri veya genişlikleri hedeflendiğinde önemlidir.
Diş Açma Öncesi/Sonrası Pozisyonlama: Diş çekme çevrimlerinden önce veya sonra, takımın başlangıç veya bitiş noktasına tam olarak konumlandığından emin olmak için kullanılabilir.
Ölçüm Probları ile Kullanım: Hassas ölçüm yapmak için kullanılan probların, ölçüm noktasına tam olarak yanaşması gerektiğinde G09 kritik rol oynar.

CNC İşleme Merkezleri ve G09

CNC işleme merkezleri (dik veya yatay), dönen bir kesici takım kullanarak iş parçasından talaş kaldıran, genellikle prizmatik parçaların işlenmesinde kullanılan tezgahlardır. İş parçası sabitken takım veya tabla hareket eder (X, Y, Z ve bazen dönme eksenleri). İşleme merkezlerinde G09’un kullanım alanları daha geniştir:

Cep Boşaltma (Pocketing) Köşeleri: Bir cep boşaltma operasyonunda, özellikle iç köşelerin keskin olması istendiğinde, takımın her köşe noktasına tam olarak ulaşıp durması için G09 kullanılır. Aksi takdirde, kontrol ünitesinin optimizasyonu nedeniyle köşelerde küçük radyüsler oluşabilir.
Kontur İşleme (Contouring): Dış veya iç konturları işlerken keskin köşe gerektiren profillerde G09 kullanılır.
Delik Delme Öncesi Hassas Pozisyonlama: Özellikle derin veya hassas toleranslı deliklerde, matkabın veya raybanın deliğe girmeden önce tam olarak merkezde ve doğru Z yüksekliğinde konumlanması için G09 kullanılabilir.
Kılavuz Çekme (Tapping) Öncesi: Kılavuzun deliğe girmeden önce tam merkezde ve doğru yükseklikte olmasını garanti altına almak için kullanılabilir (genellikle kılavuz çekme çevrimleri kendi içinde hassas pozisyonlama içerir, ancak G09 ek bir güvence sağlayabilir).
Ölçüm ve Problama: Tornalarda olduğu gibi, iş parçası veya takım ölçümü yapan probların hassas konumlanması için G09 vazgeçilmezdir.

Özetle, G09 her iki makine tipinde de pozisyonlama hassasiyetinin kritik olduğu her noktada kullanılır. Temel fark, işlenen parça geometrileri ve yapılan operasyon tiplerinden kaynaklanır.

G09 Komutu Nedir ve Nasıl Çalışır?

G09, ISO standart G kodları ailesine ait tek satırlık (non-modal) bir komuttur. Bu, G09’un yalnızca yazıldığı satırdaki hareket komutunu etkilediği anlamına gelir. Bir sonraki satırda, eğer tekrar G09 yazılmazsa, makine varsayılan çalışma moduna (genellikle G64 - Sürekli İşleme Modu) döner.

G09’un temel işlevi şudur: Kontrol ünitesine, G09 ile aynı blokta (satırda) belirtilen hedef koordinatlara ulaşıldığında, eksen hareketlerinin tamamen durmasını, servo motorların pozisyonlama hatasının kontrol edilmesini ve hedefe tam olarak ulaşıldığından emin olunduktan sonra bir sonraki bloğun işlenmesine geçilmesini emreder.

Normal Çalışma (G64 veya Varsayılan Mod) vs. G09:

G64 (Sürekli İşleme Modu / Cutting Mode): Çoğu kontrol ünitesinin varsayılan modudur. Bu modda makine, programdaki bir sonraki bloğu önceden okur (look-ahead) ve kesintisiz, akıcı bir takım yolu sağlamak için hareketler arasında tam duruş yapmaz. Köşelere yaklaşırken, makine yavaşlamaya başlar ancak tamamen durmadan bir sonraki harekete geçmek için köşeyi hafifçe “yuvarlatabilir” veya geçişi yumuşatabilir. Bu, daha yüksek işleme hızları ve potansiyel olarak daha pürüzsüz yüzeyler sağlar ancak keskin köşelerden ve mutlak pozisyonlama hassasiyetinden ödün verir. İvmelenme ve yavaşlama süreleri optimize edildiği için çevrim süreleri kısalır.
G09 (Tam Duruş Kontrolü): G09 aktif olduğunda, kontrol ünitesi “look-ahead” fonksiyonunu o blok için kısmen devre dışı bırakır veya modifiye eder. Eksenler, programlanan koordinata ulaştığında tam olarak durur ($0$ hıza ulaşır). Kontrol sistemi, eksenlerin gerçekten hedeflenen pozisyonda olduğunu (belirlenen tolerans dahilinde) teyit eder. Bu kontrol yapıldıktan sonra bir sonraki bloğa geçilir. Bu işlem, keskin köşeleri garanti eder ve en yüksek pozisyonlama hassasiyetini sağlar ancak her duruş ve kalkış nedeniyle çevrim süresini uzatır.

Neden Gerekli? Servo motorlar ve mekanik sistemler belirli bir atalete sahiptir. Çok hızlı hareketlerde, özellikle yön değişikliklerinde, eksenler komut edilen pozisyonu anlık olarak aşabilir veya tam ulaşamayabilir (following error). G09, bu potansiyel hatayı ortadan kaldırmak için bir kontrol mekanizması sunar.

G09 ve Diğer Komutlar: G61 ile Karşılaştırma ↔️

G09’un işlevine çok benzeyen bir diğer komut ise G61 (Exact Stop Check Mode / Tam Duruş Kontrol Modu)'dur. İkisi arasındaki temel fark, modal olup olmamalarıdır:

G09: Modal değildir (Non-modal). Yalnızca yazıldığı satırı etkiler.
G61: Modaldır. Aktif edildikten sonra, G64 (Sürekli İşleme Modu) veya başka bir hareket modu komutu (G61.1 gibi kontrol ünitesine özgü modlar) ile iptal edilene kadar tüm pozisyonlama hareketleri (G00, G01, G02, G03) tam duruş kontrolü ile yapılır.

Ne Zaman G09, Ne Zaman G61 Kullanılmalı?

G09: Programın sadece tek bir noktasında veya çok az sayıda belirli noktasında tam duruşa ihtiyaç duyuluyorsa kullanılır. Örneğin, bir karenin sadece bir köşesinde hassas duruş gerekiyorsa.
G61: Programın uzun bir bölümü boyunca tüm hareketlerin keskin köşelerle ve tam duruşla yapılması gerekiyorsa kullanılır. Örneğin, çok sayıda keskin köşe içeren karmaşık bir profilin işlenmesi veya hassas ölçüm gerektiren bir dizi hareket.

G61 kullanmak, programı daha okunabilir hale getirebilir (her satıra G09 yazmak yerine), ancak unutulursa ve iptal edilmezse (G64 ile), gereksiz yere çevrim süresini uzatabilir.

G64 (Sürekli İşleme Modu / Continuous Path Mode): G09 ve G61’in tersi olarak düşünülebilir. Hızı ve akıcılığı ön planda tutar, köşeleri yuvarlatma eğilimindedir. Genellikle kaba işleme ve yüksek hız gerektiren finiş operasyonları için varsayılan ve tercih edilen moddur.

Farklı Kontrol Ünitelerinde G09 Uygulamaları

G09 komutu ISO standardı olsa da, farklı kontrol üniteleri arasında küçük uygulama farklılıkları veya eşdeğer komutlar bulunabilir.

Fanuc Kontrol Üniteleri

Fanuc, dünya genelinde en yaygın kullanılan kontrol ünitelerinden biridir. Fanuc sistemlerinde G09, standart ISO tanımına uygun olarak çalışır: Yazıldığı bloktaki hareket komutunun sonunda tam duruş ve pozisyon kontrolü sağlar. Non-modaldır.

Örnek Kullanım (Fanuc):

N10 G00 X50. Z2.; Hızlı pozisyonlama
N20 G01 Z-10. F100; Doğrusal kesme
N30 G09 G01 X60.; X ekseninde kesme, blok sonunda tam duruş
N40 G01 Z-20.; Tam duruştan sonra Z ekseninde kesmeye devam

N30 satırındaki G01 X60. hareketinin sonunda makine tam olarak duracak, X60. konumunu teyit edecek ve sonra N40 satırına geçecektir.

Siemens (SINUMERIK) Kontrol Üniteleri

Siemens SINUMERIK kontrol üniteleri de oldukça popülardır ve esnek programlama yapıları sunar. Siemens’te G09, Fanuc ile benzer şekilde çalışır ve tam duruş kontrolü sağlar.

Alternatifler/Ek Komutlar: Siemens’te G09’a ek olarak, blok içinde EXACTSTOP anahtar kelimesi de kullanılabilir. Bu, aynı işlevi görür ve bazen program okunabilirliğini artırabilir. Ayrıca, bazı durumlarda G60 (Tam Hedef Pozisyonlama) gibi komutlar da hassas pozisyonlama için farklı bağlamlarda kullanılabilir, ancak G09/EXACTSTOP daha doğrudan tam duruş kontrolü sağlar.

Örnek Kullanım (Siemens - G09):

N10 G0 X50 Z2
N20 G1 Z-10 F100
N30 G09 G1 X60   ; G09 ile tam duruş
N40 G1 Z-20

Örnek Kullanım (Siemens - EXACTSTOP):
```
N10 G0 X50 Z2
N20 G1 Z-10 F100
N30 G1 X60 EXACTSTOP ; EXACTSTOP ile tam duruş
N40 G1 Z-20
```
Her iki Siemens örneğinde de N30 bloğunun sonunda tam duruş gerçekleşir.

Haas Kontrol Üniteleri

Haas kontrol üniteleri, genellikle Fanuc uyumluluğu ile bilinir. G09 komutu, Haas’ta da Fanuc’ta olduğu gibi standart ISO tanımına göre çalışır ve non-modal tam duruş kontrolü sağlar.

Örnek Kullanım (Haas):

N10 G00 X50. Z2.;
N20 G01 Z-10. F100;
N30 G09 G01 X60.;  ; Tam duruş bu blok sonunda
N40 G01 Z-20.;

Haas’ta da N30 satırının sonunda tam duruş yapılır.

Heidenhain Kontrol Üniteleri

Heidenhain kontrol üniteleri, özellikle Avrupa’da yaygındır ve genellikle ISO G-kodu yerine kendi diyalog bazlı programlama dili olan “Klartext” kullanır (ancak ISO G-kodu modu da desteklerler).

Klartext’te G09 Karşılığı: Heidenhain Klartext’te doğrudan bir “G09” komutu bulunmaz. Hassas pozisyonlama ve keskin köşeler, programlama mantığı ve kullanılan fonksiyonlarla sağlanır. Örneğin, L (Lineer Hareket) komutlarında varsayılan olarak köşeler keskin işlenir, eğer yuvarlatma isteniyorsa RND (Radius) veya CHF (Chamfer) komutları eklenir. Hareket blokları arasında tam duruş genellikle varsayılan değildir, ancak M fonksiyonları (örneğin, M90 gibi özel fonksiyonlar look-ahead’i baskılayabilir) veya makine parametre ayarları ile hassas duruş kontrolü sağlanabilir. Temel olarak, Heidenhain’de keskin köşe ve hassas pozisyonlama, yuvarlatma komutu verilmediğinde elde edilir. Tam duruş ihtiyacı genellikle daha çok M kodları veya özel çevrimlerle yönetilir.
ISO Modunda G09: Heidenhain kontrol ünitesi ISO G-kodu modunda çalıştırılıyorsa, G09 komutu genellikle standart ISO tanımına uygun olarak (non-modal tam duruş) çalışır. Ancak her zaman makine kılavuzunu kontrol etmek önemlidir.

Mazatrol (Mazak) Kontrol Üniteleri

Mazak tezgahları, genellikle kendi geliştirdikleri diyalog bazlı (konuşmalı) programlama sistemi olan Mazatrol ile bilinir.

Mazatrol’de G09: Saf Mazatrol programlamada G09 gibi G kodları doğrudan kullanılmaz. Programcı, parçanın geometrisini, işleme adımlarını ve toleranslarını tanımlar. Kontrol ünitesi, bu bilgilere dayanarak takım yollarını ve gerekli hassasiyeti otomatik olarak oluşturur. Keskin köşeler veya hassas bitişler, Mazatrol arayüzündeki ilgili parametreler veya geometrik tanımlamalar aracılığıyla belirtilir.
EIA/ISO Modunda G09: Mazak tezgahları aynı zamanda standart G-kodu (EIA/ISO modu olarak adlandırılır) ile programlanabilir. Bu modda G09 komutu, genellikle Fanuc uyumlu şekilde çalışır ve non-modal tam duruş kontrolü sağlar.

Mitsubishi (Meldas) Kontrol Üniteleri

Mitsubishi Meldas kontrol üniteleri de yaygın olarak kullanılır ve genellikle Fanuc ile yüksek uyumluluğa sahiptir. G09 komutu, Mitsubishi kontrol ünitelerinde standart ISO tanımına uygun olarak non-modal tam duruş kontrolü işlevini yerine getirir.

Örnek Kullanım (Mitsubishi):

N10 G00 X50. Z2.;
N20 G01 Z-10. F100;
N30 G09 G01 X60.;  ; Tam duruş bu blok sonunda
N40 G01 Z-20.;

Önemli Not: Yukarıdaki bilgiler genel uygulamaları yansıtmaktadır. Kontrol ünitesinin modeli, yazılım versiyonu ve makine üreticisinin yaptığı özelleştirmeler nedeniyle farklılıklar olabilir. Her zaman ilgili makinenin programlama kılavuzuna başvurmak en doğrusudur.

G09 Komutu Uygulama Örnekleri (Basit ve Kompleks)

Aşağıda, G09 komutunun farklı senaryolarda ve kontrol ünitelerinde nasıl kullanılabileceğine dair daha detaylı, metrik sistemde (mm) örnekler verilmiştir.

(Not: Bu programlar genel konsepti göstermek amaçlıdır. Gerçek bir iş parçası için takım ofsetleri (G41/G42), takım yarıçap telafisi (D), iş parçası sıfırı (G54 vb.), devir/ilerleme ayarları ve güvenlik kontrolleri eksiksiz olarak tanımlanmalıdır.)

Örnek 1: Basit Kare Köşe İşleme (CNC İşleme Merkezi - Fanuc/Haas/Mitsubishi)

Amaç: 50x50 mm bir karenin dış konturunu işlerken sol alt köşede (X0 Y0) tam duruş sağlamak.

O0001 (G09 Basit Kare Ornegi);
G90 G17 G40 G80 G49; (Guvenlik ve Iptal Satiri)
G54; (Is Parcasi Sifiri)
T1 M6; (Takim 1 Cagir)
S1500 M3; (Fener Mili Saat Yonunde 1500 dev/dak)
G00 X-10. Y-10.; (Hizli Yaklasma)
G43 H1 Z10. M8; (Takim Boy Telafisi Aktif, Z'de Yaklasma, Sogutma Suyu Acik)
G01 Z-5. F500; (Dalma)

; Kare Konturu Isleme
G01 Y50. F1000; (Y ekseninde +50'ye git)
G01 X50.; (X ekseninde +50'ye git)
G01 Y0.; (Y ekseninde 0'a git)
G09 G01 X0.; (X ekseninde 0'a git - BU NOKTADA TAM DURUS YAPILACAK)
G00 Z50. M9; (Hizli Geri Cekilme, Sogutma Suyu Kapat)
M5; (Fener Milini Durdur)
G91 G28 Z0; (Referansa Gonder - Z)
G91 G28 X0 Y0; (Referansa Gonder - X, Y)
M30; (Program Sonu ve Reset)

Bu örnekte, G09 G01 X0. satırı sayesinde takım tam olarak X0 Y0 köşesine ulaştığında duracak, sonra Z ekseninde geri çekilecektir. G09 olmasaydı, kontrol ünitesi X0’a yaklaşırken Z eksenindeki harekete daha erken başlayarak köşeyi hafifçe yuvarlatabilirdi.

Örnek 2: Kompleks Cep Boşaltma Sonunda Hassas Duruş (CNC İşleme Merkezi - Siemens SINUMERIK)

Amaç: Bir cep boşaltma operasyonunun son finiş paso geçişinde, cep köşelerinde tam duruş yaparak keskin iç köşeler elde etmek.

%_N_G09_CEP_ORNEK_SIEMENS_MPF
;$PATH=/_N_WKS_DIR/_N_EXAMPLE_WPD
N10 G90 G17 G40 G80 G49 G64 ; Guvenlik, Iptaller ve Varsayilan G64 modu
N20 G54
N30 T="ENDMILL_D10" ; Takim adi (Ornek)
N40 M6 ; Takim Degistir
N50 S2000 M3 D1 ; Is mili 2000 dev/dak CW, Takim Ofset D1 aktif
N60 G0 X30 Y30 ; Cep merkezine hizli yaklasma (Ornek)
N70 G43 Z10 H1 M8 ; Takim boyu telafisi, Z yaklasma, Sogutma acik
N80 G1 Z-10 F500 ; Dalma

; ----- Kaba Cep Bosaltma (G64 Modu aktif - hizli) -----
; ... (Kaba bosaltma adimlari burada yer alir - G64 ile hizli ve akici) ...
N150 G1 X10 Y10 F1000 ; Kaba adim sonu (Ornek)

; ----- Finis Paso (G61 Modu veya G09 ile) -----
N160 G1 Z-10.2 F300 ; Finis derinligine inis
N170 G41 D1 X10 Y10 ; Sol Telafi Aktif, koseye yaklas
N180 G1 Y40. F200 EXACTSTOP ; Y'de finis paso, KOSEDE TAM DURUS (Siemens EXACTSTOP)
N190 G1 X40. EXACTSTOP ; X'de finis paso, KOSEDE TAM DURUS
N200 G1 Y10. EXACTSTOP ; Y'de finis paso, KOSEDE TAM DURUS
N210 G09 G1 X10. ; X'de finis paso, KOSEDE TAM DURUS (Siemens G09)
N220 G40 G0 X0 Y0 ; Telafiyi Iptal et, Guvenli noktaya cekil
; Alternatif olarak G61 modu da kullanilabilirdi:
; N175 G61 ; Tam Durus Modu Aktif
; N180 G1 Y40. F200 ; (G61 aktif oldugu icin otomatik tam durus)
; N190 G1 X40. ; (Otomatik tam durus)
; N200 G1 Y10. ; (Otomatik tam durus)
; N210 G1 X10. ; (Otomatik tam durus)
; N215 G64 ; Tam Durus Modu Iptal (Unutulmamali!)

N230 G0 Z50 M9 ; Guvenli yukseklige cik, Sogutma kapat
N240 M5 ; Is milini durdur
N250 G75 Z0 ; Referansa Gonder - Z (Siemens)
N260 G75 X0 Y0 ; Referansa Gonder - X, Y (Siemens)
N270 M30 ; Program Sonu

Bu Siemens örneğinde, finiş pasosunda keskin köşeler elde etmek için EXACTSTOP anahtar kelimesi ve alternatif olarak G09 komutu kullanılmıştır. Ayrıca G61 modunun nasıl kullanılabileceği de yorum satırlarında gösterilmiştir.

Örnek 3: Tornada Keskin Dış Köşe (Fanuc/Haas/Mitsubishi)

Amaç: Çapı 50mm’den 40mm’ye düşürürken, Z0 noktasında keskin bir 90 derece köşe oluşturmak.

O0002 (G09 Torna Kose Ornegi);
G90 G95 G40 G18 G80; (Guvenlik/Iptal, G95: Ilerleme mm/dev)
G54;
T0101; (Takim 1, Ofset 1)
S1000 M3; (Maksimum devir veya sabit kesme hizi G96 S150 M3 daha yaygin)
G00 X55. Z2. M8; (Hizli yaklasma)
G01 X50. F0.2; (Alina dokun)
G01 Z-30.; (Z-30'a kadar cap 50 tornala)
G01 X40.; (Capi 40'a dusur)
G09 G01 Z0.; (Z0'a kadar tornala - KOSEDE TAM DURUS)
G01 X38.; (Koseden hafif uzaklas - pah kirmadan)
G00 X100. Z100. M9; (Guvenli uzaklasma, Sogutma kapat)
M5;
M30;

Burada G09 G01 Z0. satırı, takımın tam Z0 koordinatına ulaştığında durmasını sağlar, böylece X40 çapı ile alın (Z0) arasında keskin bir köşe oluşur. G09 olmasaydı, Z0’a yaklaşırken X ekseninde yukarı doğru harekete erken başlayarak hafif bir radyüs oluşabilirdi.

Örnek 4: Tornada Hassas Kanal Sonu (Fanuc/Haas/Mitsubishi)

Amaç: Çapı 60mm olan bir parçada, Z-20 konumunda, 4mm genişliğinde ve 50mm çapa kadar inen bir kanal açmak. Kanal dibine (X50) tam olarak ulaşıldığından emin olmak.

O0003 (G09 Torna Kanal Ornegi);
G90 G95 G40 G18 G80;
G54;
T0303; (Kanal Kalemi, Ofset 3 - Takim genisligi 4mm varsayildi)
S800 M3; (Devir veya G96 S120 M3)
G00 X62. Z-20. M8; (Kanal baslangicina hizli yaklasma - Z-20)
G01 X50. F0.08; (Ilk dalma - cap 50'ye)
G04 P500; (0.5 saniye bekleme - talaş kırma için)
G01 X62. F0.15; (Geri cekil)
G00 Z-24.; (Kanalin diger kenari icin Z'de kaydir - 4mm takim genisligi)
G09 G01 X50. F0.08; (Ikinci dalma - cap 50'ye - TAM DURUS ILE GARANTILE)
G04 P500;
G01 X62. F0.15;
G00 X100. Z100. M9; (Guvenli uzaklasma)
M5;
M30;

Bu örnekte G09 G01 X50. satırı, kanal kaleminin ikinci dalışında tam olarak X50 çapına indiğini garanti altına alır. Özellikle dar toleranslı kanal derinliklerinde bu hassasiyet önemlidir.

G09 Kullanımının Avantajları ve Dezavantajları

Avantajları:

Yüksek Pozisyonlama Hassasiyeti: Komut edilen noktaya tam olarak ulaşıldığını garanti eder.
Keskin Köşeler: Özellikle işleme merkezlerinde cep ve kontur işlerken veya tornada dik köşelerde geometrik doğruluğu sağlar.
Ölçüsel Tutarlılık: Hassas toleransların gerektiği durumlarda parçanın istenen ölçülerde çıkmasına yardımcı olur.
Problama ve Ölçüm: Ölçüm problarının doğru noktalara temas etmesi için kritiktir.

Dezavantajları:

Daha Uzun Çevrim Süresi: Her G09 komutu, eksenlerin durmasını, pozisyon kontrolü yapmasını ve tekrar hızlanmasını gerektirir. Bu, özellikle çok sayıda G09 içeren programlarda toplam işleme süresini önemli ölçüde artırır.
Potansiyel Titreşim ve Yüzey İzleri: Ani duruş ve kalkışlar, bazı durumlarda makine mekaniğinde titreşime veya takımın yüzeyde anlık iz bırakmasına (dwell mark) neden olabilir. Bu durum, makinenin rijitliğine, kesme parametrelerine ve takım durumuna bağlıdır.
Artan Mekanik Stres: Sürekli dur-kalk hareketleri, teorik olarak vida-mil, kızak sistemleri ve motorlar üzerinde G64 moduna göre daha fazla stres yaratabilir.

Ne Zaman Kullanılmalı / Kaçınılmalı?

Kullanım Alanları:
- Toleransların çok dar olduğu finiş operasyonları.
- Mutlak keskin köşe geometrisi gerektiren durumlar (iç/dış).
- Ölçüm noktalarına, başlangıç deliklerine veya hassas referanslara yanaşırken.
- Bazı özel diş çekme veya kanal açma operasyonlarında bitiş hassasiyeti için.
Kaçınılması Gereken Durumlar:
- Kaba işleme operasyonları (hız daha önemlidir).
- Hızın öncelikli olduğu ve hafif köşe yuvarlatmalarının kabul edilebilir olduğu finiş operasyonları.
- Geniş radyüslü veya akıcı takım yolları gerektiren 3D yüzey işlemelerde (G64 veya özel yüzey işleme modları daha uygundur).

Sonuç ve Özet

G09 komutu, CNC programlamada hassasiyet ve geometrik doğruluk gerektiğinde başvurulan güçlü bir araçtır. Tek satırlık (non-modal) yapısıyla, programın sadece belirli noktalarında tam duruş ve pozisyon kontrolü sağlayarak keskin köşeleri ve ölçüsel doğruluğu garanti eder. G09’un modal karşılığı G61 iken, hız ve akıcılık odaklı varsayılan mod genellikle G64’tür.

Farklı kontrol üniteleri (Fanuc, Siemens, Haas, Mitsubishi vb.) G09’u benzer şekilde uygulasa da, Heidenhain ve Mazatrol gibi sistemler hassasiyeti kendi programlama mantıkları içinde farklı şekillerde ele alabilirler. G09 kullanmanın çevrim süresini artırabileceği ve potansiyel titreşim riski taşıdığı unutulmamalıdır. Bu nedenle, G09 yalnızca gerçekten gerekli olduğunda ve hassasiyetin hızdan daha önemli olduğu durumlarda tercih edilmelidir.

Başarılı bir CNC programcısı olmak, G09 gibi temel komutların ne işe yaradığını, ne zaman ve nasıl kullanılacağını bilmekten geçer. Her zaman tezgahınızın ve kontrol ünitenizin özel kılavuzlarına başvurarak en doğru ve verimli programlama tekniklerini uygulamanız önerilir. Unutmayın, hassasiyet detaylarda gizlidir ve G09 bu detayları kontrol etmenizi sağlayan anahtarlardan biridir.

CNCforum · Nisan 28, 2025, 6:33öö

Hakan Bey,

G09 komutu ile ilgili hazırladığınız detaylı rehber için teşekkür ederiz. CNC programlamada hassasiyet gerektiren durumlar için oldukça faydalı bir kaynak oluşturmuşsunuz. Özellikle farklı kontrol ünitelerindeki uygulama farklılıklarını ve pratik örnekleri paylaşmanız, konunun daha iyi anlaşılmasını sağlamış.

Ek olarak belirtmek isteriz ki:

G09 kullanırken servo yüklerini ve mekanik sistemin kapasitesini göz önünde bulundurmak önemlidir. Ani duruşlar yüksek ataletli sistemlerde mekanik zorlanmalara neden olabilir.
Modern CNC kontrolcülerde G09 alternatifi olarak “Keskin Köşe” (Sharp Corner) gibi özel fonksiyonlar bulunabilmektedir. Bu fonksiyonlar G09’un dezavantajlarını minimize ederken benzer hassasiyeti sağlayabilir.
Yüksek hızlı işleme uygulamalarında G09 yerine G61.1 (Hızlı Hassas Duruş) gibi modlar daha verimli sonuçlar verebilir.
G09 kullanımı sırasında takım aşınması ve titreşim kontrolü için kesme parametrelerinin optimize edilmesi önerilir.

CNC programlama ve makine operasyonu sırasında her zaman ilgili makinenin kullanım kılavuzuna ve güvenlik talimatlarına uyulması gerektiğini hatırlatmak isteriz.

Saygılarımızla,
tr.cncforum.net Ekibi