CNC G15 Komutu: Polar Koordinat İptali Detaylı Rehberi
CNC (Computer Numerical Control) takım tezgahları, modern imalatın temelini oluşturur. Bu makineler, karmaşık parçaları yüksek hassasiyet ve tekrarlanabilirlik ile işlemek için G kodları adı verilen özel bir programlama dili kullanır. Bu kodlar arasında yer alan G15 komutu, özellikle polar koordinat sisteminden (Polar Coordinate System) standart Kartezyen koordinat sistemine (Cartesian Coordinate System) geri dönmek için kullanılan kritik bir fonksiyondur. Bu makalede, G15 komutunun ne anlama geldiğini, CNC torna ve işleme merkezlerindeki kullanımını, farklı kontrol ünitelerindeki (Fanuc, Siemens, Haas, Heidenhain, Mazatrol, Mitsubishi vb.) uygulamalarını ve detaylı program örneklerini inceleyeceğiz. Amacımız, CNC programlama yolculuğunuzda size sağlam bir temel sunmak ve G15 komutunun inceliklerini kavramanıza yardımcı olmaktır.
CNC Torna ve İşleme Merkezi: Temel Farklılıklar 
G15 komutunun detaylarına girmeden önce, bu komutun sıklıkla kullanıldığı iki ana makine tipi arasındaki temel farkları anlamak önemlidir: CNC Torna ve CNC İşleme Merkezi.
- CNC Torna: Genellikle silindirik parçaların işlenmesinde kullanılır. Temel prensip, iş parçasının ayna (chuck) veya pens gibi bir sistemle bağlanıp yüksek hızda döndürülmesi ve kesici takımın doğrusal eksenlerde (genellikle X ve Z) hareket ederek talaş kaldırmasıdır.
- Eksenler: Tipik olarak 2 ana eksen (X: çap, Z: boy) bulunur. C ekseni (dönen iş parçası üzerinde açısal konumlandırma) ve Y ekseni (takımın merkez çizgisi dışına hareketi) gibi ek eksenlere sahip tornalar da mevcuttur (Frezeleme yetenekli tornalar / Torna Merkezleri).
- Koordinat Sistemi: Genellikle X (çap) ve Z (boy) eksenlerinden oluşan Kartezyen sistem kullanılır. Ancak C eksenli tornalarda alın yüzeyinde veya silindirik yüzeyde delik delme gibi işlemler için polar koordinatları (G16) kullanılabilir ve bu durumda G15’e ihtiyaç duyulur.
- CNC İşleme Merkezi: Prizmatik (kutu şeklinde) veya daha karmaşık geometrilere sahip parçaların işlenmesinde kullanılır. Burada kesici takım dönerken, iş parçası tabla üzerinde sabit durur veya kontrollü eksenlerde hareket eder.
- Eksenler: En az 3 doğrusal eksen (X, Y, Z) bulunur. Döner tablalar (A, B veya C eksenleri) eklenerek 4 veya 5 eksenli işleme yeteneği kazanılabilir.
- Koordinat Sistemi: Temel olarak X, Y, Z Kartezyen sistemi kullanılır. Ancak, özellikle dairesel delik paternleri, kama yuvaları veya belirli açılardaki unsurları işlerken polar koordinat sistemi (G16) programlamayı büyük ölçüde kolaylaştırır. İşte bu noktada G15, tekrar standart Kartezyen sisteme dönmek için devreye girer.
Özetle, G15 komutu her iki makine tipinde de kullanılabilse de, özellikle delik delme, kılavuz çekme gibi nokta konumlandırma işlemlerinin sıkça yapıldığı ve polar koordinatlarının avantaj sağladığı CNC işleme merkezlerinde daha yaygın olarak karşımıza çıkar.
G15 Komutu Nedir? Polar Koordinat Sistemi İptali 
G15, CNC programlamada “Polar Koordinat Sistemi İptali” anlamına gelen bir G kodudur. Bu komut, kendisinden önce aktif edilmiş olan G16 (Polar Koordinat Sistemi Aktif) komutunun etkisini sonlandırır ve kontrol ünitesini tekrar standart Kartezyen (Dikdörtgen) Koordinat Sisteminde çalışmaya yönlendirir.
- G16 (Polar Koordinat Sistemi Aktif): Bu komut aktif edildiğinde, programdaki X ve Y (veya torna için X ve C) değerleri artık doğrusal mesafeler olarak değil, sırasıyla yarıçap (radius) ve açı (angle) olarak yorumlanır. Bu, özellikle bir merkez etrafında dairesel olarak konumlanmış unsurların (örneğin delikler) programlanmasını basitleştirir. Merkez noktası genellikle G16 satırından önceki son programlanmış nokta veya özel komutlarla tanımlanır.
- G15 (Polar Koordinat Sistemi İptali): G16 ile polar koordinatlarında yapılması gereken işlemler bittikten sonra, programın geri kalanında normal X, Y (veya X, Z) hareketlerine devam etmek için G15 komutu kullanılır. G15 aktif edildiğinde, kontrol ünitesi X ve Y (veya ilgili eksen) değerlerini tekrar Kartezyen koordinat sistemine göre, yani doğrusal mesafeler olarak yorumlamaya başlar.
Neden G15 Kullanılır?
G15 komutu, programın akışı içinde koordinat sistemleri arasında kontrollü bir geçiş yapmak için zorunludur. Eğer G16 ile polar koordinat moduna geçildikten sonra G15 ile iptal edilmezse, takip eden tüm X ve Y (veya ilgili eksen) değerleri yanlış yorumlanacak, bu da beklenmedik takım hareketlerine, iş parçası veya makine hasarına yol açabilecektir. G15, programlamada netlik sağlar ve her bölümün hangi koordinat sisteminde çalıştığını belirginleştirir.
Modal Komutlar: G15 ve G16 genellikle modal komutlardır. Yani, bir kez programlandıklarında, başka bir modal G kodu (aynı gruptan) veya program sonu (M30, M02) komutu ile iptal edilene kadar aktif kalırlar. G15, G16’yı iptal eder ve Kartezyen modu aktif hale getirir.
Kontrol Ünitesi Farklılıkları: G15 ve Eşdeğerleri 
G15 komutunun temel işlevi (Polar Koordinat İptali) çoğu kontrol ünitesinde aynı olsa da, uygulama ve bazen de komutun kendisi farklılık gösterebilir.
Fanuc ve Haas
Bu iki kontrol ünitesi, G kodu standardizasyonu açısından birbirine oldukça yakındır.
- G15 Kullanımı: Fanuc ve Haas kontrol ünitelerinde G15 komutu, doğrudan “Polar Koordinat Sistemi İptali” işlevini yerine getirir ve G16’yı iptal eder. Kullanımı oldukça standarttır.
- Örnek (Basit - İşleme Merkezi):
N10 G00 G90 G54 X0 Y0 S1500 M03 ; Merkeze hızlı pozisyonlanma, iş mili başlatma N20 G43 H01 Z50.0 M08 ; Takım boyu telafisi, Z'de yaklaşma, soğutma sıvısı aç N30 G16 ; Polar Koordinat Sistemi AKTİF N40 G81 R5.0 Z-10.0 X50.0 Y45.0 F200 ; R=50mm, Açı=45 dereceye delik delme çevrimi N50 X50.0 Y135.0 ; R=50mm, Açı=135 dereceye delik delme N60 X50.0 Y225.0 ; R=50mm, Açı=225 dereceye delik delme N70 X50.0 Y315.0 ; R=50mm, Açı=315 dereceye delik delme N80 G80 ; Delik delme çevrimi İPTAL N90 G15 ; Polar Koordinat Sistemi İPTAL (Kartezyen'e dönüş) N100 G00 Z100.0 M09 ; Güvenli Z'ye çekilme, soğutma sıvısı kapat N110 G91 G28 Z0 ; Z ekseninde referansa gönderme (Artışlı modda) N120 G90 ; Mutlak moda geri dön N130 M30 ; Program sonu ve reset
Siemens (Sinumerik)
Siemens kontrol üniteleri, Fanuc’tan farklı bir programlama felsefesine sahip olabilir ve G kodları dışında kendi özel komutlarını da sıkça kullanır.
- G15/Eşdeğeri: Siemens’te G15 komutu genellikle bulunmaz. Polar koordinatları için G16 da standart değildir. Bunun yerine Siemens, polar koordinatlarını tanımlamak ve iptal etmek için özel fonksiyonlar kullanır:
POLG[eksen1, eksen2]=merkez_eksen1 merkez_eksen2veyaPO[eksen1]=merkez_eksen1 PO[eksen2]=merkez_eksen2: Polar koordinat merkezini tanımlar (eski versiyonlarda).G110,G111,G112: Polar koordinat merkezini ve açıyı tanımlamak için kullanılır.G111 X_yarıçap Y_açışeklinde kullanılabilir.POLAR/POLARA/POLARP: Daha modern Sinumerik kontrol ünitelerinde (örn. Sinumerik Operate) polar koordinatları tanımlamak için kullanılır.POLAR(X,Y)gibi.POLOF: Polar koordinat modunu iptal etmek için kullanılan komuttur. Yani, Siemens’teki G15’in karşılığıPOLOFkomutudur.
- Örnek (Basit - Siemens Sinumerik 840D):
Not: Siemens programlaması versiyona göre değişiklik gösterebilir.N10 G0 G90 G54 X0 Y0 S1500 M3 ; Merkeze hızlı pozisyonlanma, iş mili başlatma N20 T="DELIK_MATKABI" M6 ; Takım çağırma N30 G43 H1 Z50.0 M8 ; Takım boyu telafisi, Z'de yaklaşma, soğutma sıvısı aç N40 CYCLE81(5.0, 0, -10.0, , , 200) ; Delik çevrimi parametreleri (RTP, RFP, SDIS, DP, DTB, FDEP) ; polar koordinat merkezini X0 Y0 olarak kabul edelim (varsayılan veya önceden tanımlanmış) N50 G111 X50.0 Y45.0 ; R=50mm, Açı=45 dereceye pozisyonlan ve çevrimi uygula N60 G111 X50.0 Y135.0 ; R=50mm, Açı=135 dereceye pozisyonlan ve çevrimi uygula N70 G111 X50.0 Y225.0 ; R=50mm, Açı=225 dereceye pozisyonlan ve çevrimi uygula N80 G111 X50.0 Y315.0 ; R=50mm, Açı=315 dereceye pozisyonlan ve çevrimi uygula N90 CYCLE80 ; Delik delme çevrimi İPTAL (veya MCALL) N100 G110 ; Polar koordinat modu İPTAL (Kartezyen'e dönüş - G111'in varsayılan iptali) ; veya daha net: ; N100 POLOF ; Polar koordinat modu İPTAL (Modern versiyonlarda) N110 G0 Z100.0 M9 ; Güvenli Z'ye çekilme, soğutma sıvısı kapat N120 G75 Z0 ; Z ekseninde referansa gönderme N130 G90 ; Mutlak moda geri dön (genellikle varsayılan) N140 M30 ; Program sonu ve resetPOLOFkullanımı daha modern ve nettir.
Heidenhain (Klartext / ISO)
Heidenhain kontrol üniteleri, genellikle kendi Klartext (Açık Metin) programlama diliyle bilinir, ancak ISO G kodu modunu da desteklerler.
- Klartext Modu: Polar koordinatları genellikle
POLARkomutuyla tanımlanır.POLAR CC X Y: Polar koordinat merkezini tanımlar (CC: Cartesian Coordinates).POLAR PR PA: Takip eden koordinatları Kutupsal Yarıçap (PR) ve Kutupsal Açı ¶ olarak yorumlar.POLAR OFF: Polar koordinat modunu iptal eder. Bu, Heidenhain Klartext’teki G15 eşdeğeridir.
- ISO Modu: Eğer Heidenhain kontrol ünitesi ISO G kodu modunda çalışıyorsa, G15 ve G16 komutları Fanuc benzeri bir şekilde çalışabilir (kontrol ünitesi opsiyonlarına ve ayarlarına bağlıdır). Ancak Klartext kullanımı daha yaygındır.
- Örnek (Basit - Heidenhain Klartext):
0 BEGIN PGM DELIK_KUTUPSAL MM 1 BLK FORM 0.1 Z X-100 Y-100 Z-20 2 BLK FORM 0.2 X+100 Y+100 Z+0 3 TOOL CALL "MATKAP_10MM" Z S1500 F200 4 M3 ; İş mili başlatma 5 M8 ; Soğutma sıvısı aç 6 L Z+50 R0 FMAX M13 ; Güvenli Z'ye hızlı yaklaşma 7 L X+0 Y+0 R0 FMAX ; Kutup merkezine git (X0, Y0) 8 POLAR CC X+0 Y+0 ; Kutup merkezini X0 Y0 olarak tanımla 9 CYCL DEF 200 DELIK DELME ~ Q200=5 ; GÜVENLIK MESAFESI ~ Q201=-10 ; DERINLIK ~ Q206=200 ; İLERLEME HIZI ~ Q202=5 ; DALMA DERINLIGI (varsa) ~ Q210=0 ; BEKLEME SÜRESI USTTE ~ Q203=+0 ; YUZEY KOORDINATI ~ Q204=50 ; 2. GÜVENLIK MESAFESI ~ Q211=0 ; BEKLEME SÜRESI DIPTE 10 L PR+50 PA+45 R0 FMAX M99 ; Kutupsal pozisyon (R=50, Açı=45), Çevrim çağır 11 L PR+50 PA+135 R0 FMAX M99; Kutupsal pozisyon (R=50, Açı=135), Çevrim çağır 12 L PR+50 PA+225 R0 FMAX M99; Kutupsal pozisyon (R=50, Açı=225), Çevrim çağır 13 L PR+50 PA+315 R0 FMAX M99; Kutupsal pozisyon (R=50, Açı=315), Çevrim çağır 14 CYCL DEF 200.1 ; Çevrimi pasif yap 15 POLAR OFF ; Kutup Koordinat Sistemi İPTAL (Kartezyen'e dönüş) 16 L Z+100 R0 FMAX M9 ; Güvenli Z'ye çekilme, soğutma sıvısı kapat 17 L X+200 Y+100 R0 FMAX M2 ; Başka bir pozisyona git (Kartezyen), Program sonu 18 END PGM DELIK_KUTUPSAL MM
Mazatrol (Mazak)
Mazak tezgahları, diyalog bazlı Mazatrol programlama sistemiyle ünlüdür. Ancak genellikle EIA/ISO modunu da desteklerler, bu modda standart G kodları (Fanuc benzeri) kullanılabilir.
- Mazatrol Modu: Mazatrol’de, dairesel delik paternleri gibi geometriler genellikle özel üniteler (örneğin, “Circle Hole” ünitesi) kullanılarak tanımlanır ve burada yarıçap, açı gibi parametreler doğrudan girilir. Ayrı bir G15/G16 komutuna genellikle ihtiyaç duyulmaz, sistem bunu arka planda yönetir.
- EIA/ISO Modu: Mazak tezgahı EIA/ISO modunda çalıştırılıyorsa, G15 ve G16 komutları genellikle Fanuc ile aynı şekilde çalışır. Polar koordinatları aktif etmek için G16, iptal etmek için G15 kullanılır.
- Örnek (Basit - Mazak EIA/ISO Modu): Fanuc/Haas örneği genellikle geçerlidir.
Mitsubishi
Mitsubishi kontrol üniteleri de genellikle Fanuc G kodu standardına oldukça uyumludur.
- G15 Kullanımı: G15 komutu, Mitsubishi kontrol ünitelerinde de “Polar Koordinat Sistemi İptali” işlevini görür ve G16’yı iptal eder. Fanuc ile benzer şekilde kullanılır.
- Örnek (Basit - Mitsubishi): Fanuc/Haas örneği genellikle geçerlidir.
Diğer Kontrol Üniteleri
Piyasada Okuma (OSP), Fagor, Bosch Rexroth gibi başka kontrol üniteleri de bulunmaktadır. Bu ünitelerin G15 komutunu veya eşdeğer bir fonksiyonu nasıl ele aldığı, kendi programlama kılavuzlarında detaylı olarak belirtilmiştir. Genel eğilim, ya Fanuc benzeri G15/G16 kullanımı ya da Siemens/Heidenhain gibi özel fonksiyonlar (POLAR OFF, POLOF vb.) kullanmaktır. Her zaman kullandığınız spesifik kontrol ünitesinin kılavuzuna başvurmak en doğrusudur.
Detaylı Uygulama Örnekleri ve Programlar 
Şimdi, G15 ve G16’nın kullanımını daha karmaşık senaryolarda gösteren, farklı kontrol üniteleri için daha uzun program parçaları inceleyelim. Bu örnekler, sadece komutları değil, aynı zamanda program akışını ve diğer temel kodları da içerecektir.
Fanuc/Haas Örneği (Kompleks - İşleme Merkezi: Flanş Delme ve Cep İşleme)
Bu örnekte, bir flanşın merkezine göre polar koordinatlarında 6 adet M8 kılavuz deliği açılacak, ardından Kartezyen koordinatlarda dikdörtgen bir cep işlenecektir.
O0001 (FLANS ISLEME - FANUC/HAAS)
(TANIMLAMALAR)
N10 G90 G80 G40 G17 ; Mutlak mod, Çevrim iptal, Telafi iptal, XY düzlemi seçimi
N20 G54 ; İş parçası sıfırı seçimi
(TAKIM 1: PUNTA MATKABI 5MM)
N30 T1 M06 ; Takım 1 çağır (Punta Matkabı)
N40 G00 G90 G54 X0 Y0 ; Flanş merkezine hızlı git
N50 S2500 M03 ; İş mili 2500 devir/dk CW
N60 G43 H01 Z50.0 M08 ; Takım boyu telafisi T1, Z'de yaklaş, Soğutma aç
N70 Z10.0 ; Daha yakına in
(PUNTALAMA - Polar KOORDINATLARINDA)
N80 G16 ; Polar KOORDINAT AKTİF (Merkez X0 Y0)
N90 G81 G99 R3.0 Z-2.0 F150 ; Puntalama çevrimi (G99: R noktasına geri dön)
N100 X60.0 Y0.0 ; R=60mm, Açı=0 derece
N110 Y60.0 ; R=60mm, Açı=60 derece
N120 Y120.0 ; R=60mm, Açı=120 derece
N130 Y180.0 ; R=60mm, Açı=180 derece
N140 Y240.0 ; R=60mm, Açı=240 derece
N150 Y300.0 ; R=60mm, Açı=300 derece
N160 G80 ; Çevrim iptal
N170 G15 ; Polar KOORDINAT IPTAL (Kartezyen'e dön)
N180 G00 Z50.0 M09 ; Güvenli Z'ye çık, Soğutma kapat
N190 G91 G28 Z0 ; Z ekseninde referansa gönder
N200 G90 ; Mutlak moda dön
(TAKIM 2: MATKAP 6.8MM - M8 KILAVUZ ICIN)
N210 T2 M06 ; Takım 2 çağır (Matkap 6.8mm)
N220 G00 G90 G54 X0 Y0 ; Flanş merkezine hızlı git
N230 S1800 M03 ; İş mili 1800 devir/dk CW
N240 G43 H02 Z50.0 M08 ; Takım boyu telafisi T2, Z'de yaklaş, Soğutma aç
N250 Z10.0 ; Daha yakına in
(DELIK DELME - Polar KOORDINATLARINDA)
N260 G16 ; Polar KOORDINAT AKTİF (Merkez X0 Y0)
N270 G83 G99 R3.0 Z-15.0 Q5.0 F250 ; Gagalamalı delik delme (Q: gagalama miktarı)
N280 X60.0 Y0.0 ; R=60mm, Açı=0 derece
N290 Y60.0 ; R=60mm, Açı=60 derece
N300 Y120.0 ; R=60mm, Açı=120 derece
N310 Y180.0 ; R=60mm, Açı=180 derece
N320 Y240.0 ; R=60mm, Açı=240 derece
N330 Y300.0 ; R=60mm, Açı=300 derece
N340 G80 ; Çevrim iptal
N350 G15 ; Polar KOORDINAT IPTAL (Kartezyen'e dön)
N360 G00 Z50.0 M09 ; Güvenli Z'ye çık, Soğutma kapat
N370 G91 G28 Z0 ; Z ekseninde referansa gönder
N380 G90 ; Mutlak moda dön
(TAKIM 3: KILAVUZ M8)
N390 T3 M06 ; Takım 3 çağır (Kılavuz M8)
N400 G00 G90 G54 X0 Y0 ; Flanş merkezine hızlı git
N410 S400 M03 ; İş mili 400 devir/dk CW
N420 G43 H03 Z50.0 M08 ; Takım boyu telafisi T3, Z'de yaklaş, Soğutma aç
N430 Z10.0 ; Daha yakına in
N440 M29 S400 ; Rijit Kılavuz Çekme Aktif (varsa)
(KILAVUZ CEKME - Polar KOORDINATLARINDA)
N450 G16 ; Polar KOORDINAT AKTİF (Merkez X0 Y0)
N460 G84 G99 R5.0 Z-12.0 F500 ; Kılavuz çekme çevrimi (F = Devir * Hatve = 400 * 1.25 = 500)
N470 X60.0 Y0.0 ; R=60mm, Açı=0 derece
N480 Y60.0 ; R=60mm, Açı=60 derece
N490 Y120.0 ; R=60mm, Açı=120 derece
N500 Y180.0 ; R=60mm, Açı=180 derece
N510 Y240.0 ; R=60mm, Açı=240 derece
N520 Y300.0 ; R=60mm, Açı=300 derece
N530 G80 ; Çevrim iptal
N540 G15 ; Polar KOORDINAT IPTAL (Kartezyen'e dön)
N550 G00 Z50.0 M09 ; Güvenli Z'ye çık, Soğutma kapat
N560 G91 G28 Z0 ; Z ekseninde referansa gönder
N570 G90 ; Mutlak moda dön
(TAKIM 4: PARMAK FREZE 10MM)
N580 T4 M06 ; Takım 4 çağır (Parmak Freze 10mm)
N590 G00 G90 G54 X-30.0 Y-20.0 ; Cep başlangıç noktasına yakınlaş (Kartezyen)
N600 S3000 M03 ; İş mili 3000 devir/dk CW
N610 G43 H04 Z50.0 M08 ; Takım boyu telafisi T4, Z'de yaklaş, Soğutma aç
N620 Z5.0 ; Yaklaşma
(CEP ISLEME - KARTEZYEN KOORDINATLARDA)
N630 G01 Z-5.0 F500 ; Cep derinliğine dal (Z=-5mm)
N640 G41 D04 X-20.0 F800 ; Sol takım yarıçap telafisi aktif, X'te hareket
N650 Y+20.0 ; Y'de hareket
N660 X+20.0 ; X'te hareket
N670 Y-20.0 ; Y'de hareket
N680 X-20.0 ; X'te başlangıca dön
N690 G01 X-30.0 ; Telafiden çıkış hareketi
N700 G40 ; Takım yarıçap telafisi iptal
N710 G00 Z50.0 M09 ; Güvenli Z'ye çık, Soğutma kapat
N720 G91 G28 Z0 Y0 ; Z ve Y eksenlerinde referansa gönder
N730 G90 ; Mutlak moda dön
N740 M30 ; Program sonu ve reset
%
Siemens Örneği (Kompleks - Sinumerik 840D: Benzer Flanş İşleme)
Bu örnek, Siemens’in polar koordinat fonksiyonları (G111, POLOF) ve çevrimleri (CYCLE81, CYCLE83, CYCLE84) kullanarak benzer bir işlemi gösterir.
%_N_FLANS_SIEMENS_MPF
;$PATH=/_N_WKS_DIR/_N_FLANS_WPD
N10 G90 G71 G54 ; Mutlak mod, Metrik sistem, İş parçası sıfırı
N20 G64 FFWON ; Kesme modu (Sürekli yol kontrolü), İlerleme optimizasyonu aktif
N30 DEF REAL DELIK_YARICAP=60.0, CEP_X1=-20.0, CEP_Y1=-20.0, CEP_X2=20.0, CEP_Y2=20.0, CEP_DERINLIK=-5.0
(TAKIM 1: PUNTA MATKABI 5MM)
N40 T="PUNTA_5MM" M6 ; Takım adı ile çağırma
N50 D1 ; D1 kesici kenarı seçimi (telafi için)
N60 G0 G90 G54 X0 Y0 S2500 M3 ; Merkeze git, İş mili CW
N70 G43 H1 Z50.0 M8 ; Takım boyu telafisi (H1=D1 varsayılır), Yaklaş, Soğutma aç
N80 Z10.0 ; Daha yakına in
(PUNTALAMA - Polar KOORDINATLARINDA)
N90 CYCLE81(3.0, 0, -2.0, , , 150) ; Puntalama çevrimi (RTP, RFP, SDIS, DP, DTB, FDEP)
N100 G111 X=DELIK_YARICAP Y=0 ; R=60, Açı=0. Çevrimi uygula.
N110 G111 X=DELIK_YARICAP Y=60 ; R=60, Açı=60. Çevrimi uygula.
N120 G111 X=DELIK_YARICAP Y=120 ; R=60, Açı=120. Çevrimi uygula.
N130 G111 X=DELIK_YARICAP Y=180 ; R=60, Açı=180. Çevrimi uygula.
N140 G111 X=DELIK_YARICAP Y=240 ; R=60, Açı=240. Çevrimi uygula.
N150 G111 X=DELIK_YARICAP Y=300 ; R=60, Açı=300. Çevrimi uygula.
N160 MCALL ; Modal çevrimi iptal et
N170 G110 ; Polar modu iptal (veya POLOF)
; N170 POLOF ; Polar modu iptal (daha net)
N180 G0 Z50.0 M9 ; Güvenli Z, Soğutma kapat
N190 G75 Z0 ; Z referansa
N200 G90 ; Mutlak mod
(TAKIM 2: MATKAP 6.8MM)
N210 T="MATKAP_6_8MM" M6
N220 D1
N230 G0 G90 G54 X0 Y0 S1800 M3
N240 G43 H2 Z50.0 M8 ; H2 = D2 (veya T2'nin telafisi)
N250 Z10.0
(DELIK DELME - Polar KOORDINATLARINDA)
N260 CYCLE83(3.0, 0, -15.0, , 5.0, , , , , ,250) ; Gagalamalı delik (RTP, RFP, SDIS, DP, FDEP=5,...)
N270 G111 X=DELIK_YARICAP Y=0
N280 G111 X=DELIK_YARICAP Y=60
N290 G111 X=DELIK_YARICAP Y=120
N300 G111 X=DELIK_YARICAP Y=180
N310 G111 X=DELIK_YARICAP Y=240
N320 G111 X=DELIK_YARICAP Y=300
N330 MCALL
N340 G110 ; veya POLOF
N350 G0 Z50.0 M9
N360 G75 Z0
N370 G90
(TAKIM 3: KILAVUZ M8)
N380 T="KILAVUZ_M8" M6
N390 D1
N400 G0 G90 G54 X0 Y0 S400 M3
N410 G43 H3 Z50.0 M8 ; H3 = D3
N420 Z10.0
N430 G63 ; Kılavuz çekme modu (Rigid Tapping)
(KILAVUZ CEKME - Polar KOORDINATLARINDA)
N440 CYCLE84(5.0, 0, -12.0, , , , , 1.25, , 400, 400) ; Kılavuz çekme (RTP, RFP, SDIS, DP, DTB, ..., PITCH=1.25, SDIR, SDR, SRET)
N450 G111 X=DELIK_YARICAP Y=0
N460 G111 X=DELIK_YARICAP Y=60
N470 G111 X=DELIK_YARICAP Y=120
N480 G111 X=DELIK_YARICAP Y=180
N490 G111 X=DELIK_YARICAP Y=240
N500 G111 X=DELIK_YARICAP Y=300
N510 MCALL
N520 G110 ; veya POLOF
N530 G0 Z50.0 M9
N540 G75 Z0
N550 G90
(TAKIM 4: PARMAK FREZE 10MM)
N560 T="FREZE_10MM" M6
N570 D1
N580 G0 G90 G54 X=CEP_X1-10 Y=CEP_Y1 S3000 M3 ; Cep başlangıcına yakınlaş
N590 G43 H4 Z50.0 M8 ; H4 = D4
N600 Z5.0
(CEP ISLEME - KARTEZYEN KOORDINATLARDA)
N610 G1 Z=CEP_DERINLIK F500 ; Daldır
N620 G41 G1 X=CEP_X1 F800 ; Sol telafi, X'te başla
N630 Y=CEP_Y2 ; Y'de git
N640 X=CEP_X2 ; X'te git
N650 Y=CEP_Y1 ; Y'de git
N660 X=CEP_X1 ; X'te bitir
N670 G1 X=CEP_X1-10 ; Telafiden çık
N680 G40 ; Telafi iptal
N690 G0 Z50.0 M9 ; Güvenli Z, Soğutma kapat
N700 G75 Z0 Y0 ; Z ve Y referansa
N710 G90
N720 M30 ; Program sonu
Heidenhain Örneği (Kompleks - Klartext: Benzer Flanş İşleme)
Bu örnek, Heidenhain Klartext kullanarak aynı işlemi gerçekleştirir (POLAR, CYCL DEF, POLAR OFF).
0 BEGIN PGM FLANS_HEIDENHAIN MM
1 BLK FORM 0.1 Z X-100 Y-100 Z-20
2 BLK FORM 0.2 X+100 Y+100 Z+0
3 DEF REAL DELIK_YARICAP = 60
4 DEF REAL CEP_X1 = -20
5 DEF REAL CEP_Y1 = -20
6 DEF REAL CEP_X2 = 20
7 DEF REAL CEP_Y2 = 20
8 DEF REAL CEP_DERINLIK = -5
; TAKIM 1: PUNTA MATKABI 5MM
9 TOOL CALL "PUNTA_5MM" Z S2500 F150 DL+0 DR+0
10 M3 ; İş mili başlatma
11 M8 ; Soğutma sıvısı aç
12 L X+0 Y+0 R0 FMAX ; Merkeze git
13 L Z+50 R0 FMAX ; Güvenli Z
14 L Z+10 R0 FMAX ; Yaklaşma
; PUNTALAMA - POLAR KOORDINATLARINDA
15 POLAR CC X+0 Y+0 ; Polar merkezini X0 Y0 olarak tanımla
16 CYCL DEF 200 DELIK DELME ~
Q200=3 ; GÜVENLIK MESAFESI ~
Q201=-2 ; DERINLIK ~
Q206=150 ; İLERLEME HIZI ~
Q203=+0 ; YUZEY KOORDINATI ~
Q204=50 ; 2. GÜVENLIK MESAFESI
17 L PR+DELIK_YARICAP PA+0 R0 FMAX M99 ; R=60, Açı=0, Çevrim çağır
18 L PR+DELIK_YARICAP PA+60 R0 FMAX M99 ; R=60, Açı=60, Çevrim çağır
19 L PR+DELIK_YARICAP PA+120 R0 FMAX M99 ; R=60, Açı=120, Çevrim çağır
20 L PR+DELIK_YARICAP PA+180 R0 FMAX M99 ; R=60, Açı=180, Çevrim çağır
21 L PR+DELIK_YARICAP PA+240 R0 FMAX M99 ; R=60, Açı=240, Çevrim çağır
22 L PR+DELIK_YARICAP PA+300 R0 FMAX M99 ; R=60, Açı=300, Çevrim çağır
23 CYCL DEF 200.1 ; Çevrimi pasif yap
24 POLAR OFF ; POLAR KOORDINAT IPTAL
25 L Z+50 R0 FMAX M9 ; Güvenli Z, Soğutma kapat
; TAKIM 2: MATKAP 6.8MM
26 TOOL CALL "MATKAP_6_8MM" Z S1800 F250 DL+0 DR+0
27 M3
28 M8
29 L X+0 Y+0 R0 FMAX
30 L Z+50 R0 FMAX
31 L Z+10 R0 FMAX
; DELIK DELME - POLAR KOORDINATLARINDA
32 POLAR CC X+0 Y+0
33 CYCL DEF 205 GAGALAMALI DELIK ~
Q200=3 ; GÜVENLIK MESAFESI ~
Q201=-15 ; DERINLIK ~
Q206=250 ; İLERLEME HIZI ~
Q202=5 ; DALMA DERINLIGI Q5 ~
Q210=0 ; USTTE BEKLEME YOK ~
Q203=+0 ; YUZEY KOORDINATI ~
Q204=50 ; 2. GÜVENLIK MESAFESI ~
Q211=0.1 ; DIPTE KISA BEKLEME ~
Q205=5 ; MINIMUM DALMA (opsiyonel)
34 L PR+DELIK_YARICAP PA+0 R0 FMAX M99
35 L PR+DELIK_YARICAP PA+60 R0 FMAX M99
36 L PR+DELIK_YARICAP PA+120 R0 FMAX M99
37 L PR+DELIK_YARICAP PA+180 R0 FMAX M99
38 L PR+DELIK_YARICAP PA+240 R0 FMAX M99
39 L PR+DELIK_YARICAP PA+300 R0 FMAX M99
40 CYCL DEF 205.1 ; Çevrimi pasif yap
41 POLAR OFF
42 L Z+50 R0 FMAX M9
; TAKIM 3: KILAVUZ M8
43 TOOL CALL "KILAVUZ_M8" Z S400 F500 DL+0 DR+0 ; F=Devir*Hatve=400*1.25=500
44 M3
45 M8
46 L X+0 Y+0 R0 FMAX
47 L Z+50 R0 FMAX
48 L Z+10 R0 FMAX
; KILAVUZ CEKME - POLAR KOORDINATLARINDA
49 POLAR CC X+0 Y+0
50 CYCL DEF 209 KILAVUZ CEKME (RIGID TAPPING) ~
Q200=5 ; GÜVENLIK MESAFESI ~
Q201=-12 ; DERINLIK ~
Q206=500 ; İLERLEME HIZI ~
Q211=0 ; DIPTE BEKLEME YOK ~
Q203=+0 ; YUZEY KOORDINATI ~
Q204=50 ; 2. GÜVENLIK MESAFESI ~
Q239=1.25 ; KILAVUZ HATVESI (PITCH)
51 L PR+DELIK_YARICAP PA+0 R0 FMAX M99
52 L PR+DELIK_YARICAP PA+60 R0 FMAX M99
53 L PR+DELIK_YARICAP PA+120 R0 FMAX M99
54 L PR+DELIK_YARICAP PA+180 R0 FMAX M99
55 L PR+DELIK_YARICAP PA+240 R0 FMAX M99
56 L PR+DELIK_YARICAP PA+300 R0 FMAX M99
57 CYCL DEF 209.1 ; Çevrimi pasif yap
58 POLAR OFF
59 L Z+50 R0 FMAX M9
; TAKIM 4: PARMAK FREZE 10MM
60 TOOL CALL "FREZE_10MM" Z S3000 F800 DL+0 DR+5 ; DR=Takım Yarıçapı
61 M3
62 M8
63 L X+CEP_X1-10 Y+CEP_Y1 R0 FMAX ; Cep başlangıcına yakınlaş
64 L Z+50 R0 FMAX
65 L Z+5 R0 FMAX
; CEP ISLEME - KARTEZYEN KOORDINATLARDA
66 L Z+CEP_DERINLIK R0 F500 ; Daldır
67 RL F800 ; Sol telafi (RL)
68 L X+CEP_X1 Y+CEP_Y1 ; Telafiyi aktif et, başla
69 L Y+CEP_Y2
70 L X+CEP_X2
71 L Y+CEP_Y1
72 L X+CEP_X1
73 L X+CEP_X1-10 ; Telafiden çık
74 R0 ; Telafi iptal
75 L Z+50 R0 FMAX M9 ; Güvenli Z, Soğutma kapat
76 L X+200 Y+100 R0 FMAX M2 ; Başka pozisyona git, Program sonu
77 END PGM FLANS_HEIDENHAIN MM
G15 Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler ve İpuçları 
- Unutkanlık Tehlikesi: En sık yapılan hatalardan biri, G16 ile Polar moduna geçtikten sonra işi bitince G15 ile iptal etmeyi unutmaktır. Bu, programın geri kalanında beklenmedik ve tehlikeli takım hareketlerine neden olur. Her G16 bloğunun sonunda mutlaka bir G15 (veya eşdeğeri
POLOF,POLAR OFF,G110) olduğundan emin olun. - Açıklık ve Okunabilirlik: Programlarınızda G15 ve G16 (veya eşdeğerlerini) kullandığınız bölümleri yorum satırları ile açıklamak, hem sizin hem de programı okuyacak başkalarının işini kolaylaştırır. Örneğin:
(*** POLAR KOORDINAT BASLANGIC ***),(*** POLAR KOORDINAT BITIS - G15 ***). - Mutlak/Artışlı Mod (G90/G91): Polar koordinatları genellikle mutlak modda (G90) merkez noktasına göre tanımlanır. Ancak bazı kontrol üniteleri artışlı Polar koordinatlarını da destekleyebilir. G90/G91’in Polar koordinatlarıyla nasıl etkileşime girdiğini kontrol ünitenizin kılavuzundan kontrol edin. Genellikle G15/G16, G90/G91 durumunu değiştirmez.
- Simülasyon: Özellikle Polar koordinatlarını içeren programları tezgaha göndermeden önce mutlaka güvenilir bir simülasyon yazılımında veya tezgahın kendi grafik simülasyonunda test edin. Bu, olası hataları ve çarpışmaları önlemenin en güvenli yoludur.
- Merkez Noktası: G16 aktif edildiğinde Polar koordinatlarının hangi noktayı merkez alacağı önemlidir. Bu genellikle G16 komutundan önceki son programlanmış nokta olur, ancak bazı kontrol üniteleri merkezi ayrıca tanımlamanıza izin verir (örn. Heidenhain
POLAR CC X Y, SiemensPO[...]veya G110/G111). Bu detayı iyi anlamak gerekir.
Sonuç
G15 komutu, CNC programlamada Kartezyen ve Polar koordinat sistemleri arasında geçişi sağlayan temel bir araçtır. Özellikle CNC işleme merkezlerinde dairesel desenlerin ve açısal konumlandırmaların programlanmasını kolaylaştıran G16’nın ardından, tekrar standart X, Y (veya X, Z) koordinat sistemine dönmek için vazgeçilmezdir.
Farklı kontrol ünitelerinin (Fanuc, Haas, Siemens, Heidenhain, Mazak, Mitsubishi vb.) G15 komutunu veya eşdeğer fonksiyonlarını (POLOF, POLAR OFF) farklı şekillerde ele alabildiğini gördük. Bu nedenle, kullandığınız spesifik makine ve kontrol ünitesinin programlama kılavuzunu incelemek her zaman en doğru yaklaşımdır.
Basit delik delme işlemlerinden karmaşık profil işlemelere kadar G15 ve G16 (veya eşdeğerleri), doğru ve verimli programlar yazmanız için size esneklik sunar. Bu komutların mantığını kavramak, programlama becerilerinizi geliştirmenize ve CNC tezgahlarınızdan en iyi performansı almanıza yardımcı olacaktır. Unutmayın, dikkatli programlama, detaylı kontrol ve sürekli öğrenme, CNC dünyasında başarının anahtarıdır.